Katalunya'da Bir Islah Evi: Can Llupia-2

Bir önceki yazımın devamı olarak modern ıslah evi Can LLupia'yı tanıtmaya devam ediyorum.
Buraya gönderilen ergenlerin çoğu aile içi şiddetten dolayı içerde. Özellikle anneye ve kız arkadaşa karşı şiddet eğilimi gösterenlerin oranı dikkat çekiciymiş.

Popülasyonun %20si psikotrop ilaç kullanıyor ve ruhsal hastalıkları teşhis edilmiş. Daha önce özelliklerini belirttiğim 4 koğuş haricinde 13 yataklı bir terapötik koğuş da buraya bağlı olarak hizmet veriyor (ancak bu koğuş yerleşke içinde değil). Ayrıca gerektiği taktirde çok spesifik ve özel uzmanlık alanı gerektiren bir ruhsal hastalığı olanlar da anlaşmalı 2 klinikten birine gönderilebiliyor. Can Llupia'da kalan ergenlerin %90'ının haşhaş kullanıcısı olduğu belirtildi.

Islahevi kapsamında 2 adet grup terapisi odasi mevcut. Bu odalar özellikle madde bağımlılığı ile ilgili eğitimler verilmek için kullanılıyormuş.

Islahevi kendine iki misyon edinmiş:

1- Ergenlere sınırlar çizerek, bu sınırlar dahilinde kontrollü bir şekilde kabul edilir davranışları kazandırmak. Müdürün deyişiyle buradaki ergenler kontrol dahilinde (çizgiyi aşmadan) her şeyi yapabilirler. Sonuçta buraya gelen bir çok ergenin dışarda düzenli bir hayatı yok. Bu kuruma girince bir nevi hayat akışları düzene girmiş oluyor.
(Kontrol yani disiplin konusunu açıklarken müdürün özellikle vurguladığı bir nokta vardı. Kurumda çalışan eğitimcilerin deneyimli olmasından çok sosyal eğitimci diplomasına sahip olması gerektiği için burada çalışan kişilerin otoriter davranış kalıplarından yoksun olarak işe başladığını belirtti ve sosyal eğitim bölümünün müfredatına bu konuyla ilgili bir ders konulmasının gereğine dikkat çekti).
2- Yeniden eğitim: Okul ve atölyeler haricinde psiko-sosyal eğitimler de veriliyor.

Can Llupia'daki ergenlerin günleri sabah 08:00'de başlıyor
09:30'a kadar duş, yemek, hazırlanma süreci bitiyor.
09:30'da Aktiviteler başlıyor (okul ya da atölye, danışmanlarla görüşmeler)
17:00'ye kadar aktivite süreci bitiyor, öğle yemeği yenmiş oluyor.
17:00'den sonra spor hocası geliyor. Spor diyip geçmemek lazım. Merkez kapsamında gençlere bir çok olanak tanınmış. Kondüsyon bisikletlerinden, langırta, masa tenisinde, futbol sahasına ve (beni en çok şaşırtanı) açık yüzme havuzuna kadar çok çeşitli seçenekleri var.
Spor süreci bittikten sonra yemeklerini yiyip (yemekler koğuş içersinde salonda yeniyor. 2 koğuşun ortasında mutfak var. Yemekler ıslahevinde pişiriliyor. Mutfakların temizliğinden ve bulaşıklardan ergenler sorumlu). 22:00de yatma vakti geliyor.

Her koğuşun içinde odalar haricinde 1 eğitimci odası, 1 görüşme odası, 1 kütüphane (kitap eksikliğinden dolayı 1 koğuşunki kütüphane, 1 koğuşunki spor malzemesi-top vb.-, 1 koğuşunki değişik masa oyunlarının bulunduğu bir yer olarak kullanılıyormuş) bulunuyor. Ayrıca her koğuşta dev ekran televizyon, dvd player ve dijital yayın var. Ayrıca kütüphane kısmında her koğuş için bir play station da konmuş durumda (bunun kullanımı iyi davranış göstermeye bağlı, bir nevi ödül). Koğuş içinde telefon klubesi bile var. Herkes günde maksimum 2 arama yapabiliyor ama sınırsız aranma hakları var.

Koğuştaki odalardan bahsetmem gerekirse. Odalarda 2 tane yere sabitlenmiş yatak, 2 kişinin ortak kullandığı kapısız bir tuvalet/duş var. Her koğuşta 6 çift kişilik 3 tek kişilik oda mevcut. Tek kişilik odalarda ya ciddi davranış sorunu olduğu için çevresine tehlike arz edenler kalabiliyor ya da üstün performans gösteren (davranışlarında iyileşme olanlar) isterlerde tek kişilik oda ile ödüllendiriliyorlar. Oda da gardrop, komodin yok. Islahevi yönetimi odada bulunduralabilecek giysi sayısını sınırlandırmış, örneğin bir ergen odada aynı anda en fazla 8 adet pantolon bulundurabilir. Oda kapılarının her birinin girişinde oda kuralları yazılı.

Müdürün belirttiğine göre bu ıslahevinde meydana gelebilecek en tehlikeli durum yangın çıkmasıymış. Bir yangın anında normal bir cezaevinin/ıslahevinin kapıları genleştiği için kilitlerin açılması imkansızlaşıyormuş. Ancak burada buna da bir çare bulunmuş ve aslında çok basit olan bir kilit sistemi yerleştirilmiş.

Biraz da kısaca buradaki okuldan ve eğitim sisteminden bahsetmek istiyorum.
Okulda sınıfların içine girip öğretmenlerle konuşma fırsatı bulamadık, çünkü 2 koğuş ders yapıyordu. Ancak okulun olduğu kata girerken normal bir okulun koridorundan farksız bir şekilde duvarlarda posterler, yapılmış projeler, karnaval kutlamalarından kalan süsler vardı. Koridor cıvıl cıvıldı. Popülasyonun çoğunluğunun göçmen olduğunu hatırlarsak sanırım eğitim ağırlığının dil öğretme (katalanca ve ispanyolca) alanında olduğunu söylemek yanlış olmaz.

Eğitim sistemi katı davranıştı. Tüm ıslahevinde geçerli olan bir token economy sistemi mevcut. (Token economy nedir diye merak edenleriniz wikipedia'ya başvurabilir: http://en.wikipedia.org/wiki/Token_economy).

Her ergen, tüm öğretmenler, eğitmenler, koordinatörler tarafından her gün 10 üzerinden puanlandırılyorlar. Haftalık olarak bu puanların ortalamaları alınıyor. Bu puanlar daha sonra 3 performans seviyesindeki yerlerini belirliyor. (en düşük 1. seviye en yüksek 3. seviye). 3. seviyede olmak büyük ayrıcalıklar getiriyor (Ör. Play station oynayabilme, tek kişilik oda seçebilme, sınırsız ziyaret edilme hakkı, iş bölümünde en çok getirisi (maddi olarak) olan işlere atanma bunlardan bir kaçı).

Ergenler yaptıkları işlerden para kazanabiliyorlar. Mesela bisiklet monte etme atölyesinde 4 kişi çalışıyor. Bu kişiler bir bisiklet firmasının resmi elemanı olarak sigortalı çalışıyor. Burada iş alabilmek için CV vermek ve firmanın görevlendirdiği kişiyle iş görüşmesi yapmak zorundalar. Resmi olarak çalıştıkları için ıslahevinden çıktıktan sonra da bisiklet monte etme işini yapan başka yerlerde iş bulma olasılıkları yükseliyor, çünkü bu alanda çalışan çok kişi yokmuş. Böylece ıslahevinden çıkmış olmaları onlar için iş alanında çok da negatif bir etki yaratmıyor. Atölyede kazanılan paralar her gencin adına hesaba yatırılıyor. Eğer ergen 16-18 yaş arasındaysa bu paranın kontrolü sırasıyla danışman-müdür ve babanın elinde. Yani ergen kafasına göre harcayamıyor, ancak izin alarak ihtiyaclarını bu paradan giderebiliyor. 18 yaş ve üstü olanlar ise müdüriyete verdiği dilekçe karşılığında parasını istediği şekilde kullanabiliyor.

Islahevinde para kazanmanın başka bir yolu da değişik işler görmek: bulaşık yıkamaktan bahçe işlerine, duvar boyamaktan, asfalt dökmeye kadar bir çok iş mevcut. Her iş 1-3 arası belli bir seviyeye atanıyor (örneğin bulaşık yıkama-ki bulaşık makinesine dizmek 3. seviye). Böylece token economy sisteminde iyi performans göstermiş olanlar en iyi işleri kapıp daha çok para kazanıyor. 1. seviye işler 3euro 2. seviye işler 6euro 3. seviye işler 9euro kazandırıyor.

Sıra geldi ziyaretçi ve görüşme bölümlerine.
Bu bölümde 3 görüşme odası, 3 adet de camla ayrılmış görüşme bölmesi var. Yasalar çocuğun aleyhine olabilecek durumlar ve karşı tarafın isteği dışında (ki avukatlar özellikle çocuklarla camlı bölmeden konuşmayı tercih ediyorlarmış) görüşme odasında ziyaretçi kabulüne izin veriyor. Görüşme odaları gayet ferah 3-4 kişinin rahatca ziyaret edebileceği şekilde düzenlenmiş. Yasalar her ergene haftada 2 kere 40ar dakikalık ziyaret edilme hakkı tanıyor. Eğer ergen 2. seviyedeyse bu haftada 3 e, 1. seviyedeyse sınırsıza kadar esnetilebiliniyor. Ziyaret saati veya günü kısıtlaması yok. Ancak randevu alarak görüşmeye gitme mecburiyeti var. Ziyaretci santrali arayarak randevu saati alıyor ve bu saatte ziyarete gidebiliyor. Görüşme odaları kamera ile gözlemleniyor. Bunun haricinde görüşme sırasında veya kapısında bir güvenlik görevlisi yok.

Ziyaretçi ve görüşme bölümünde beni şaşırtan 2 bölüm daha vardı. Bunlardan birincisi telekonferans odası. Hem güvenlikten hem de ulaşım giderlerinden (ve zamanından) kazanmak için mahkemeler bu odada telekonferans sistemi ile yürütülüyormuş. Gelişmiş teknoloji sayesinde hakimin görüntüsü/sesi eş zamanlı olarak bu odaya aktarılıyor, aynı şekilde hakim de bu yolla hem davalıyla hem de avukatlarıyla buradan görüşebiliyor.

Gelelim beni en şaşırtan bölüme: Özel ilişki odası. Bu oda gayet geniş, 3 yıldızlı bir otelde çift kişilik oda kıvamında döşenmiş, ergenlerin eşleri veya sevgilileriyle cinsel birleşme yaşamalarına olanak sağlamak için düzenlenmiş. Can Llupia'nın 2 senelik geçmişinde şimdiye kadar sadece 1 kişi burayı kullanmış. Sonuçta Ergenler kaldığı için eğer cinsel birleşme yaşayacak iki taraftan herhangi biri 18yaşın altındaysa velilerden yazılı izin alma şartı var. Bu oda kesinlikle özel hayatın gizliliği koşullarına uygun bir şekilde yapılandırılmış. Yani içeride güvenlik kamerası yok. Bu benim kafamda güvenlik açığı riski ile ilgili bir çok soru uyandırmadı değil. Müdürün dediğine göre bazı haklar diğer kuralların önüne geçiyor. Özel hayatın gizliliği de bunlardan biri. Güvenlik açığı başka yöntemlerle kapatılmaya çalışılıyor. Ziyaretçi girişlerinde Türkiye'deki kadar sıkı bir kontrol gözüme çarpmadı. Girişte bir odadaki dolaplara çantalar kilitlendikten sonra elektronik raketle üzerler aranıyor. Peki içeridekilerin %90'ının uyuşturucu kullanıcısı olduğu düşünülürse, uyuşturucu içeri sokmak nasıl önlenebiliniyor bu soru da hala kafamda yer etmekte.

Gözüme çarpan son bir detayı da aktardıktan sonra Islahevi yazılarıma nokta koyacağım. Islahevinde %55 yabacı uyruklu göçmen olduğunu ve bunların çoğunluğunu da Faslıların oluşturduğunu hatırlayalım. Dini sebeplerden ve dilden dolayı çıkacak sorunları çözmek için kadrolu bir kültürel arabulucu olduğunu da vurguladıktan sonra gelelim bence Islahevinin kültürel farklılığa karşı duyarlılığıyla çelişecek bir noktaya: koğuş isimleri Katalunya bölgesinin 4 ünlü şarabının ismi...

Maalesef ıslahevinden fotoğraf çekmek yasak olduğu için size son iki yazımda görsel bir şey sunamadım. İçerik açısından da notlarımı takip ederek detay atlamamaya çalıştım. Ziyaretimi sonlandırırken gerek insan haklarına dikkat edilme derecesi, gerek teknolojinin kullanımı, gerekse neredeyse 3-4 yıldızlı otelleri aratmayacak konforu ile acaba böyle bir yer Türkiye'de olsa ergenlerin suç oranı azalır mıydı çoğalır mıydı diye kendime sormadan geçemedim.

Son olarak ceza infaz kurumlarında olan ergen oranları bakımından İspanya'nın iki otonom bölgesinden rakamlar vereceğim.

Endülüs (güney İspanya) bölgesinde şu anda 780 ergen kurumlarda iken Katalunya'da bu sayı sadece 280miş. Bunun sebebi suç işlenme oranının az olması veya suçluların yakalanamaması değil, son çare olarak ceza infaz kurumlarına başvurulmasımıymış. Detaylı tanıtımını okuduğunuz bu kuruma gönderilen bir ergenin buraya yollanması için en azından 7-8 suçtan yakalanmış olması gerekiyormuş. Kuruma göndermek yerine daha "açık yollar" diye adlandırılan denetimli serbestlik, zorunlu toplum çalışması ve gözetim altında olan evlerde yaşama gibi başka ceza ve tedbir yolları da Katalunya'da kullanılıyormuş. Tabii bu kadar teknolojik ve bu kadar çok profesyonelin çalıştığı bir ıslahevi için ciddi bir bütçe gerektiğini hatırlatarak ve Katalunya'nın İspanya'nın en zengin 2 otonom bölgesinden biri olduğunu da vurgulamamda fayda var...